✟✯✯ශා. එක්ස්පෙඩිටස් මුනිතුමා ✯ ✯ ✟

 

ශා. එක්ස්පෙඩිටස්තුමා (මියගියේ ක්‍රි.ව.303) ආර්මේනියාවේ විසූ රෝමානු ශතාධිපතියෙකු වූ බව කියනු ලැබේ. ඔහු ක්‍රිස්තියානි ආගම නිසා ක්‍රි.ව. 303 දී පමණ වර්තමාන තුර්කි ප්‍රදේශයේදී ප්‍රාණ පරිත්‍යාග කරන ලදී. හදිසි හේතූන් පිළිබඳ නාම සාන්තුවරයා ලෙස සැලකෙන මෙතුමාගේ මංගල්‍යය අප්‍රේල් 19 වන දින කතෝලික සභාව විසින් සමරනු ලැබේ.

මෙතුමා බොහෝ විට ආර්මේනියාවේ උපත ලබා ඇත. ඔහු ක්‍රිස්තියානි ප්‍රාණ පරිත්‍යාගිකයෙකු වූ නමුත් ඔහු ගැන වැඩි තොරතුරක් සදහන්ව නැත. මෙතුමා සම්බන්ධ තොරතුරු Hieronymian Martyrology හි දක්නට ලැබේ. එහිදී ඔහු දියෝක්ලේසියානු පීඩන සමයේ දී මෙලිටයින් හිදී ඝාතනය කළ බව කියන රෝම සොල්දාදුවන් හය දෙනාගෙන් කෙනෙකු ලෙස එහි දක්වා ඇත. 

සම්ප්‍රදායට අනුව, එක්ස්පෙඩිටස් යනු ආර්මේනියාවේ රෝමානු ශතාධිපතියෙකු වූ අතර ඔහු කිතුනුවකු බවට පත් වූ නිසා ක්‍රි.ව. 303 දී දියොක්ලේසියානු පීඩන සමයේ දී හිස ගසා මරා දමන ලදී. ඔහු කිතුනුවකු වීමට තීරණය කළ දිනයේ යක්ෂයා කපුටෙකුගේ ස්වරූපය ගෙන (සමහර අනුවාදවල සර්පයෙකි) සහ ඔහුගේ සත්‍යාගම වැළඳගැනීම ඊළඟ දිනය දක්වා කල් තබන ලෙස ඔහුට කීවේය. එක්ස්පෙඩිටස් කුරුල්ලා මත මුද්‍රා තබා කුරුල්ලා මරා දමා, "මම අද කිතුනුවකු වන්නෙමි!" පැවසූ බව එතුමා සම්බන්ධ පුරාවෘත්තයන් හි සදහන් වේ.

එක්ස්පෙඩිටස් තුමාව ක්‍රි.ව. 1781 ට පෙර ඉතාලියේ ප්‍රාණ පරිත්‍යාග ලේඛනවලට ඇතුළත් කර ඇත. අධික දිගු නීතිමය නඩු විසඳීමට උපකාර කිරීම සඳහා මෙතුමාට යාච්ඤා කළ බවට සම්ප්‍රදායක් තිබුණි. මෙතුමාගේ මංගල්‍යය අප්‍රේල් 19 වන දින සමරනු ලැබේ. මෙතුමා යුරෝපයේ සහ ලතින් ඇමරිකාවේ දැඩි ලෙස ගෞරවයට පාත්‍ර වී ඇත. 

මෙතුමා වෙත භක්තිය පිළිබඳ මුල්ම සදහන වන්නේ දහඅටවන සියවසේ දෙවන භාගයේ සිට පමණි. ඔහු 1675 දී  Acta sanctorum volume අප්‍රේල් වෙළුමේ කෙටියෙන් සඳහන් කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, විශාරද මතයට අනුව, "Expeditus" යන වචනය "Elpidius" වැරදි ලෙස කියවීමකි. "එක්ස්පෙඩිටස්" යන නම ව්‍යාකූල කර ඇති බැවින් ඔහු වේගවත් බවේ සාන්තුවරයා බවට පත්ව ඇත. මුල් කාලයේ දී මෙතුමා හදිසි හේතු සඳහා නාම සාන්තුවරයා ලෙස සළකනු ලැබූ අතර පසුව වෙළෙන්දන්ගේ, නාවිකයන්ගේ, සිසුන්ගේ සහ විභාග පරීක්ෂකයන්ගේ නාම සාන්තුවරයා බවට පත් විය. නඩු වල සාර්ථකත්වය සඳහා ද ඔහුගේ මැදහත්වීම ඉල්ලා යාච්ඤා කරනු ලබයි.