✟✯✯ කයිසාරියේ ශු. එව්සේබියස් මුනිතුමා ✯ ✯ ✟

 

කයිසාරියේ එව්සීබියස්, පම්පිලියාවේ එව්සීබියස් ලෙස හඳුන්වන, මෙතුමා ග්‍රීක ඉතිහාසඥයෙක් මෙන්ම ක්‍රිස්තියානි ධර්මය පිළිබඳ විශාරදයෙක් මෙන්ම ක්‍රිස්තියානි තර්කවාදියෙක් විය. මෙතුමා ක්‍රි.ව. 314 දී පමණ සිසේරියා මැරිටිමා හි රදගුරු පදවියට පත් විය. ඔහුගේ කාලයේ සිටි වඩාත්ම උගත් කිතුනුවකු ලෙස ද සලකණු ලබයි. මෙතුමා ශුභාරංචිය පිළිබඳ ආදර්ශන, ශුභාරංචිය සඳහා සූදානම් කිරීම් සහ ශුභාරංචි අතර විෂමතා, බයිබලානුකුල පාඨ අධ්‍යයනයන් ලියන ලදි. "සභා ඉතිහාසයේ පියා, ලෙස සළකන මෙතුමාසභා ඉතිහාසය, පැම්ෆිලස්ගේ ජීවිතය, වංශකථාව සහ දිවි පිදූවන්ගේ වංශාවලියක් රචනා කළේය. ඔහු ක්‍රි ව. 306 සහ ක්‍රි ව. 337 අතර කාලයේ ජීවත් වූ  පළමු ක්‍රිස්තියානි අධිරාජ්‍යයා වූ මහා කොන්ස්ටන්ටයින් පිළිබඳ චරිතාපදාන කෘතියක් ද රචනා කළේය.

මෙතුමාගේ කෘති මුල් සභා ඉතිහාසය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දෙන ලෙස සලකනු ලැබුවද, ඔහු විශේෂයෙන් ජුදෙව්වන් සම්බන්ධයෙන් පක්ෂපාතීබවකින් තොරව සිටියේ නැත, මන්ද "එව්සීබියස් ඇත්ත වශයෙන්ම ජුදෙව්වන්ට ජේසුස් වහන්සේගේ කුරුසියේ ඇණ ගැසීමට දොස් පවරන අතර, ඔහු සමාව දෙන බව ද ප්‍රකාශ කරයි. මෙම පාපය සඳහා පවා යුදෙව්වන්ට සාමය සහ ගැලවීම ලැබිය හැකිය." සමහර විද්වතුන් එව්සීබියස්ගේ කෘතිවල නිරවද්‍යතාවය ගැන ප්‍රශ්න කරනු ලබයි.

උදා- අවම වශයෙන් එක් විද්වතෙකු වන ලින් කොහික්, සර්ඩිස්හි ක්වාර්ටෝඩෙසිමන් බිෂොප්වරයා සමඟ පෙරී පාස්චාහි මෙලිටෝ හඳුනාගැනීමේදී එව්සීබියස් නිවැරදි බවට බහුතර මතය සමඟ විරුද්ධ වේ. "එසීබියස් කුප්‍රකට විශ්වාස කළ නොහැකි ඉතිහාසඥයෙක්, එබැවින් ඔහු වාර්තා කරන ඕනෑම දෙයක් විවේචනාත්මකව විමර්ශනය කළ යුතුය." යනුවෙන් පවසා ඇත.

එව්සීබියස්ගේ ලයිෆ් ඔෆ් කොන්ස්ටන්ටයින්, ඔහු ක්‍රි.ව. 337 දී අධිරාජ්‍යයාගේ මරණයෙන් ටික කලකට පසු ප්‍රශංසාවක් ලෙස ලියා ඇති බව දක්වන කොහික් ඇගේ ස්ථාවරයට එය ප්‍රබල සාක්ෂීයක් ලෙස දක්වයි. කොන්ස්ටන්ටයින් ගේ විශ්වාසවන්ත උපදේශකයෙකු ලෙස ඔහුව "කොන්ස්ටන්ටිනියානු ප්‍රශංසාකාරයා" ලෙස හඳුන්වමින්, කොන්ස්ටන්ටයින් හැකි උපරිමයෙන් ඉදිරිපත් කිරීම ඔහුට දේශපාලනික වශයෙන් වාසිදායක වන නිසා එසේ කරන්නට ඇත යන මතය දරනු ලබයි.

බොහෝ විද්වතුන් එව්සීබියස්ගේ උපත ක්‍රි.ව. 260 සහ ක්‍රි.ව. 265 අතර යම් කාල පරිච්ඡේදයක් දක්වා කාල නිර්ණය කරයි. ඔහුගේ දෙමාපියන් ගැන කිසිදු තොරතුරක් සඳහන් වන්නේ නැත. ඔහු බව්තීස්ම වී නගරයේ ජීවත් වූ අතර 296 දී දියෝක්ලේසියානුගේ හමුදාව කලාපය හරහා ගමන් කරන විට  සිරියාවේ පලස්තීනයේ ජීවත් වූ බව කියැවේ.

ඒව්සීබියස් ප්‍රෙස්බිටර් බවට පත් කරනු ලැබුවේ සිසේරියාවේ අගපියස් විසිනි. දේවධර්මාචාර්ය ඔරිජන් (185/6-254) සහ ඔහුගේ අනුගාමිකයෙකු වූ පැම්ෆිලස්ගේ (පසුව 3 වන සියවස - 309) ක්‍රියාකාරකම් හරහා සිසේරියාව ක්‍රිස්තියානි ඉගෙනීමේ මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් විය. නව ගිවිසුම බවට පත් වූ පාඨ සම්බන්ධයෙන් භාවිත තොරතුරු එකතු කිරීම හෝ කුමන සභාවක කුමන ශුභාරංචි භාවිතා කරන්නේද යන්න සම්බන්ධයෙන් ඔරිජන් බොහෝ දුරට වගකිව යුතු විය. පිළිගත් ක්‍රිස්තියානි ලේඛන ප්‍රකාශ කරන ලද සිව්වන සියවසේ අග භාගයේ පාස්කු ලිපිය නිර්මාණය කිරීමට භාවිතා කරන ලද තොරතුරු බොහෝ විට සිසේරියාවේ එව්සීබියස්ගේ සභා ඉතිහාසය මත පදනම් වූවක් විය හැකිය. තුන්වන සියවසේ සභාව විසින් පිළිගනු ලැබූ පාඨ මොනවාද යන්න පිළිබඳව එව්සීබියස් ඔහුගේ තොරතුරු ලබා ගත් අතර, ඔරිජන් ඔහුගේ පුළුල් සංචාරවලින්, ඔරිජන්ගේ පුස්තකාලයෙන් සහ ලේඛනවලින් ඒවායින් බොහොමයක් දැන සිටියේය.

ඔහුගේ මරණ මංචකයේදී, ඔරිජන් නගරයේ ක්‍රිස්තියානි ප්‍රජාවට ඔහුගේ පෞද්ගලික පුස්තකාලය පරිත්‍යාග කර ඇත. ඔහුගේ අනුශාසක ඇම්බ්‍රෝසියස්ගේ පොත් සමඟින්, ඔරිජන්ගේ පුස්තකාලය (ඔහුගේ කෘතිවල මුල් අත්පිටපත් ඇතුළුව) පැම්ෆිලස් විසින් පිහිටුවන ලද ග්‍රන්ථ එකතුව විය. පැම්ෆිලස් ඔරිජන්ගේ පාසලට සමාන (හෝ සමහර විට නැවත පිහිටුවීමක්) පාසලක් ද කළමනාකරණය කළේය. පැම්ෆිලස්ව ෆාලෙරම්හි ඩිමෙට්‍රියස් සහ පිසිස්ට්‍රාටස් සමඟ සංසන්දනය කරන ලදී, මන්ද ඔහු "ලෝකයේ සෑම ප්‍රදේශයකින්ම" බයිබල් රැස් කර ගෙන තිබූ බැවිනි.

පැම්ෆිලස් සිසේරියාවේ පදිංචි වූ පසු (ආසන්න වශයෙන් 280 ගණන්වල), ඔහු එවකට විස්සක් සහ විසිපහක් අතර සිටි එව්සීබියස්ට ඉගැන්වීමට පටන් ගත්තේය. ඔහුගේ පාසල් ගුරුවරයා සමඟ ඇති ඔහුගේ සමීප සබඳතාව නිසා, ඒව්සීබියස් සමහර විට එව්සීබියස් පම්පිලි ලෙස හඳුන්වනු ලැබීය: "එව්සීබියස්, පම්පිලියස්ගේ ගේ පුත්‍රයා" එව්සේබියස් පම්පිලියස්ගේ උරුමක්කාරයා බවට පත් කළ බව ද එම නමෙන් හැඟවිය හැකිය.පැම්ෆිලස් ඔරිජන්ගේ සිතුවිල්ල කෙරෙහි යුසීබියස්ට දැඩි ප්‍රසාදයක් ලබා දුන්නේය.

ශුභාරංචිය සඳහා යුසීබියස්ගේ සූදානම ඔරිජන්ගේ සාහිත්‍ය රුචිකත්වයට සාක්ෂි දරයි: යුසීබියස් ප්‍රහසන, ඛේදවාචක හෝ ගීත කාව්‍ය කිසිවක් උපුටා දක්වන්නේ නැත, නමුත් ප්ලේටෝගේ සියලුම කෘතීන් සහ පසුකාලීන දාර්ශනික කෘති විශාල වශයෙන් මධ්‍ය ප්ලේටෝනිස්ට්වරුන්ගෙන් උපුටා දක්වයි. එහි ලෞකික අන්තර්ගතය කුමක් වුවත්, ඔරිජන් සහ පැම්ෆිලස්ගේ පාසලේ මූලික අරමුණ වූයේ පරිශුද්ධ ඉගෙනීම ප්‍රවර්ධනය කිරීමයි. පුස්තකාලයේ බයිබල් සහ දේවධර්මීය අන්තර්ගතයන් වඩාත් ආකර්ෂණීය විය: ඔරිජන්ගේ හෙක්සාප්ලා සහ ටෙට්‍රාප්ලා; මතෙව්ගේ සුවිශේෂයේ මුල් ඇරමයික පිටපතේ පිටපතක්; සහ ඔරිජන්ගේම බොහෝ ලියවිලි. දැනට පවතින අත්පිටපත්වල ඇති ආන්තික අදහස් සටහන් කරන්නේ පැම්ෆිලස් සහ යුසීබියස් ඇතුළු ඔහුගේ මිතුරන් සහ සිසුන් ඔවුන්ගේ පුස්තකාලයේ තිබූ බොහෝ බයිබල් පාඨ නිවැරදි කර සංශෝධනය කළ බවයි. ඔවුන්ගේ උත්සාහයන් නිසා සෙප්තුවාජින්තය සිරියාවේ සහ පලස්තීනයේ වැඩි වැඩියෙන් ජනප්‍රිය විය. පැම්ෆිලස්ගේ පාසලට ඇතුළත් වූ විගස, එව්සීබියස් පුස්තකාලයේ එකතු කිරීම් පුළුල් කිරීමට සහ එහි සම්පත් වෙත ප්‍රවේශය පුළුල් කිරීමට තම ස්වාමියාට උදව් කිරීමට පටන් ගත්තේය. මේ කාලය වන විට එව්සීබියස් විසින් පැරණි ප්‍රාණ පරිත්‍යාග එකතුවක් සම්පාදනය කරන ලදී.

290 ගණන්වලදී, එව්සීබියස් ඔහුගේ වැදගත්ම කෘතිය වන සභා ඉතිහාසය, අපෝස්තලික යුගයේ සිට එව්සීබියස්ගේ කාලය දක්වා සභා සහ ක්‍රිස්තියානි ප්‍රජාවේ ආඛ්‍යාන ඉතිහාසය පිළිබඳ  මූලික රචනා ආරම්භ කළේය. ඒ සමගම, ඔහු ඔහුගේ වංශාවලිය, මැවීමේ සිට නැවතත්, යුසීබියස්ගේ කාලය දක්වා සිදුවීම් පිළිබඳ විශ්ව දින දර්ශනයක් ආදිය සකස් කළේය. ක්‍රි.ව 300 ට පෙර ඔහු සභා ඉතිහාසය සහ වංශකථාවේ පළමු සංස්කරණයන් සම්පූර්ණ කළේය.

313 න් පසු එව්සීබියස් ඇගපියස්ගෙන් පසු සිසේරියා රදගුරු පදවියට පත් අතර මේ කාලය පුරාම එව්සීබියස් අධිරාජ්‍යයාගේ අනුග්‍රහයෙන් සිටින ලදී. ඇසින් දුටු සාක්ෂිකරුවන්ගේ වාර්තා සහ ප්‍රාථමික මූලාශ්‍ර භාවිතය නිසා වැදගත් ඉතිහාස කෘතියක් වන ලයිෆ් ඔෆ් කොන්ස්ටන්ටයින් මේ කාලයේ දී ඔහු විසින් රචනා කරන ලදි.

ඔහුගේ උපත මෙන්ම, එව්සීබියස්ගේ මරණය සිදුවූ නිශ්චිත දිනය නොදනී. කෙසේ වෙතත්, වසර 341 වන විට ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ ඇකේසියස් ඒ වන විටත් රදගුරු පදවිය පුරවා තිබූ බවට අන්තියෝකියේ පැවති කවුන්සිලයකින් මූලික පෙළ සාක්ෂි තිබේ. සොක්‍රටීස් සහ සොසෝමන් එව්සීබියස්ගේ මරණය ගැන ලියන අතර, එය කොන්ස්ටන්ටයින්ගේ පුත්‍රයා II වන කොන්ස්ටන්ටයින් මිය යාමට මොහොතකට පෙර, එනම් 340 මුල් භාගයේදී එය ලබා දී ඇත. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඔහුගේ මරණය බවයි. 339 දෙවන භාගය සහ 340 මුල් භාගය අතර යම් කාලයක් සිදු වූ බවය.